راهنمای کتاب حقوق جزای اختصاصی 1

شامل:

اهداف یادگیری

درخت حافظه

خلاصه درس به صورت مفهومی همراه با سوالات تفکیکی

سوالات تالیفی پایانی همراه با پاسخ تشریحی

سوالات تکمیلی پایانی همراه با پاسخ تشریحی

نکات کلیدی به صورت فلش کارت

فصل اول: کلاهبرداری

مبحث اول: کلیات و عناصر متشکله جرم کلاهبرداری

دانشجو پس از خواندن مطالب این مبحث یاد خواهد گرفت:

١- عنصر مادی جرم کلاهبرداری چیست؟

۲- عنصر معنوی جرم کلاهبرداری چیست؟

۳- عنصر قانونی جرم کلاهبرداری را چه چیزی تشکیل می دهد؛

۴- کلاهبرداری ساده با کلاهبرداری مشدد چه تفاوتی دارد.

گفتار اول: جرم کلاهبرداری در فقه اسلامی و قانون مجازات عمومی (مصوب ۱۳۰۶) و قوانین بعد از انقلاب اسلامی

مجازاتهای اسلامی به سه دسته قصاص، حدود و تعزیرات تقسیم می شوند. کلاهبرداری نوعی اكل مال بباطل است و مجرم را باید تعزیر کرد. در متون فقهی تحت عنوان احتيال نام می برند.

هم در ماده ۲۳۸ قانون مجازات عمومی ۱۳۰۴ و هم در ماده ۱۱۶ قانون تعزیرات ۱۳۶۲ کلاهبرداری جرم انگاری شد.

گفتار دوم: حیثیت عمومی جرم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری از زمره جرایم غیرقابل گذشت است و ماهیت عمومی آن بر ماهیت خصوصی آن غلبه دارد. رأی وحدت رویه نیز این نکته را اشاره دارد و در جرایم در حکم کلاهبرداری نیز اگر قانونگذار تصریح به قابل گذشت نکند، غیرقابل گذشت است. این تفاوت در فقه اسلامی بین حق الله و حق الناس وجود دارد. در حق الناس اگر متهم قصد اقرار داشته باشد قاضی حق انصراف دادن وی را ندارد ولی در حق الله دارد. در حق الناس محاکمه غیابی امکان دارد ولی در حق الله ندارد. در حق الناس شهادت بر شهادت پذیرفته می شود ولی در حق الله نه، توبه در حق الله تأثیر دارد ولی در حق الناس ندارد. در حق الله قاعده تداخل بين مجازاتها را داریم ولی در حق الناس بنابر جمع مجازات هاست. در حق الناس قاضی حق الزام شاکی به احضار شاهد را ندارد.

گفتار سوم: عدم شمول مرور زمان نسبت به جرم کلاهبرداری و تعریف کلاهبرداری

اگر میزان مبلغ کلاهبرداری بیش از یک میلیارد ریال باشد مشمول مرور زمان نیست. ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری به ذکر مصادیق کلاهبرداری می پردازد هر چند که تعریفی ارائه نمی کند. لذا برای تعریف کلاهبرداری می توان گفت:

– کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه

و شروع به کلاهبرداری عبارت است از: «توسل توأم به سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری»

نکات مهم

– کلاهبرداری نوعی اكل مال بباطل است و جزء تعزیرات است.

– کلاهبرداری از جرایم غیرقابل گذشت است.

– اگر میزان مبلغ بیش از یک میلیارد ریال باشد مشمول مرور زمان نیست.

– در فقه اسلامی بین حق الله و حق الناس تفاوت وجود دارد.

– کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری با توسل به وسایل متقلبانه

سؤال تألیفی

کلاهبرداری جزء کدام دسته از مجازات هاست؟

الف) حدود

ب) قصاص

ج) تعزیرات

د) دیات

پاسخ گزینه «ج» صحیح است.

گفتار چهارم: عناصر متشکله جرم کلاهبرداری

هر جرم از سه عنصر قانونی، مادی و روانی تشکیل می شود و برای محکوم شدن متهم به ارتکاب جرم، باید کلیه اجزای این عناصر توسط مرجع تعقیب اثبات شود.

عنصر قانونی

عنصر قانونی زیربنای دو عنصر مادی و روانی است و رابطه طولی با این دو عنصر دارد نه رابطه عرضی، به نوعی همان اصل قانونی بودن جرم و مجازات است ولی به هرحال عنصر قانونی جرم کلاهبرداری ماده یک «قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری» و دو تبصره آن است.