کتاب آیین نامه 2800 زلزله

پیشگفتار

زلزله از پدیده های طبیعی بوده که در طول تاریخ حیات بشر بارها انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها و روستاها، همراه با تلفات انسانی شده است. در راستای عزم ملی و برنامه های دولت برای کاهش خسارات وارده این پدیده دهشتناک، نقش مؤثر و سازنده “آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله در ترویج ساخت و ساز ایمن بر هیچ کس پوشیده نیست.

گذشت چند سال از تصویب و اجرای ویرایش سوم استاندارد ۲۸۰۰ ایران و وقوع زمین لرزه های شدید در ایران و سایر نقاط جهان، موجب شد تغییراتی در آیین نامه های طراحی ساختمان در مقابل زلزله به وجود آید که در این رویکرد، بازنگری و اصلاح ویرایش های مختلف این آیین نامه ها را نیز اجتناب ناپذیر می سازد.

به همین جهت تجدیدنظر و بازنگری این آیین نامه در هر پنج سال باید صورت پذیرد و کلیه فعالیت های مطالعاتی و بررسی های علمی و فنی در این خصوص با هدف «به روز رسانی آیین نامه متناسب با روشهای تحلیل، طراحی و ساخت و ساز کشور با در نظر گرفتن خطرات ناشی از وقوع حوادث، همچنین با بهره گیری از پیشرفت های اعلمی، دستاوردهای مطالعاتی- تحقیقاتی بومی و جهانی» طراحی و برنامه ریزی شود.

در کتاب آیین نامه 2800 ویرایش چهارم با گذراندن یک تجربه کاری، سیاست های اجرایی زیر برای انجام مراحل مختلف بازنگری در نظر گرفته شد.

١- ابهام زدایی و پاسخ به سؤالات کلیه طراحان و مهندسانی که از سال ۱۳۸۶ با ویرایش سوم این آیین نامه محاسبات و تحلیل و طراحی سازه های مقاوم در برابر زلزله را انجام داده اند.

۲- استفاده از دستاوردهای مطالعاتی و پژوهشی انجام گرفته توسط محققان و استادان در خصوص مسائل خاص مربوط به وضعیت لرزه خیزی و ساخت و ساز کشور

٣- لحاظ کردن تغییرات لازم در مباحث مختلف آیین نامه با توجه به افزایش دانش و فناوری علم زلزله شناسی و مهندسی زلزله در سطح جهان با بهره گیری از آیین نامه های معتبر زلزله

رئوس برنامه عمل بازنگری ویرایش چهارم به شرح زیر تنظیم گردید:

• بررسی تحقیقات و مطالعات انجام شده داخلی و جمع آوری مطالب آنها
• جمع آوری دیدگاه های اعضای کمیته اجرایی و کمیته دائمی
• تهیه پیش نویس ویرایش چهارم آیین نامه توسط کمیته هماهنگی
• نظرخواهی از استادان، محققان و جامعه مهندسی کشور در خصوص پیش نویس
• اعمال نظریات اصلاحی در صورت نیاز . طرح پیش نویس تهیه شده در کمیته دائمی برای تصویب
• طرح پیش نویس تهیه شده در کمیته ملی استاندارد برای تصویب
• طرح پیش نویس تهیه شده در سایر مراجع قانونی برای تصویب

برنامه بازنگری متن کتاب آیین نامه 2800 برای تدوین ویرایش چهارم آن از سال ۱۳۸۸ آغاز گردید. در اجرای این دوره از بازنگری آیین نامه، به منظور تدقيق در تصمیم گیری پس از برگزاری جلسات متعدد، ارکان اصلی ساختار برای تدوین ویرایش جدید در خصوص چگونگی انجام وظایف رسیدگی به مباحث آیین نامه به گونه زیر، مورد تصویب قرار گرفت.

الف – کمیته دائمی بازنگری متشکل از ۳۷ نفر از استادان و متخصصان

ب- کمیته اجرایی متشکل از ۲۱ نفر منتخب کمیته دائمی

پ – کمیته هماهنگی متشکل از ۳ نفر منتخب کمیته اجرایی

ت- کارگروه ها (شامل کارگروه های: 1- پهنه بندی خطر زلزله، ۲- طيف و طبقه بندی زمین، ٢- ناپایداری های زمین، ۴- روش های تحلیل، ۵- اعضای غیر سازهای، ۶- سازه های غیر ساختمانی، ۷- ساختمان های با مصالح بنایی و ۸- اتصالات فولادی)

محتوای این بازنگری در زمینه های مختلف قابل بررسی است. از جمله می توان به تغییرات اساسی در اصلاح ساختار مطالب موجود به گونه ای رساتر و واضح تر، به روز نمودن مطالب علمی بر اساس نتایج تحقیقات علمی و آیین نامه های معتبر طراحی ساختمان ها در مقابل زلزله و رفع نارسایی هایی که طی سال ها استفاده از ویرایش سوم مشخص شده بود، اشاره نمود.

پس از برگزاری جلسات متعدد کمیته های دائمی، اجرایی و هماهنگی، موضوعات بازندرکا الهیه ویرایش چهارم بر اساس بازخوردهای علمی و اجرایی ویرایش سوم و همچنین دستاوردهای علمی تحقیقاتی به شرح زیر شناسایی و مستقیم و غیرمستقیم در این مورد استفاده قرار گرفت:

– توجه به سادگی و گویایی ضوابط استاندارد

– به روزرسانی پهنه بندی خطر نسبی زلزله

– اصلاح طیف پاسخ طراحی

– اصلاح طبقه بندی نوع زمین

– اصلاح ضوابط مربوط به مسائل ناپایداری های زمین

– ارائه ضوابط لرزه ای برای طراحی شالوده ها

– ارائه روش های ساده شده تحلیل برای سازه های دارای هندسه ساده در کنار تدقیق روش های فعلی

– معرفی روش تحلیل استاتیکی غیر خطی به عنوان یکی از روش های تحلیل

– اصلاح و به روزرسانی جدول ضریب رفتار

– معرفی سیستم های جدید باریر لرزه ای

– اصلاح ضوابط مربوط به زمان تناوب

– اصلاح ضوابط مربوط به دیافراگم ها و المان های جمع کننده نیرو

– توجه به وضعیت لرزه خیزی و اهمیت ساختمان ها در طبقه بندی آنها

– ارائه ضوابط لرزه ای برای اعضای غیر سازهای نظیر اجزای معماری، مکانیکی و الکتریکی

– ارائه ضوابط تکمیلی طرح لرزه ای برای سازه های غیر ساختمانی

– ارائه ضوابط برای اندر کنش سازه و خاک در طراحی لرزه ای

– اصلاح ضوابط مربوط به ساختمان های بنایی

– بررسی و اصلاح ضوابط مربوط به اتصالات گیردار تیر I شکل به ستون جعبه ای

به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر و براساس برنامه های مصوب، گردش کار بازنگری ویرایش چهارم آیین نامه به شرح زیر تعریف گردید:

1.  تشکیل کارگروه های تخصصی با توجه به اولویت های بازنگری
2. بررسی نتایج کارهای اجرایی در جلسات گروه های کاری، جمع بندی و ارائه پیشنهاد به کمیته هماهنگی
3. بررسی نتایج اقدامات انجام گرفته توسط کارگروه ها در کمیته هماهنگی
4. جمع بندی فعالیتهای انجام شده مورد تصویب کمیته هماهنگی و ارائه آنها به کمیته اجرایی
5. تهیه پیش نویس اولیه ویرایش چهارم
6. نظرخواهی گسترده از استادان، محققان، متخصصان و جامعه علمی و مهندسی سراسر کشور در خصوص پیش نویس تهیه شده
7. اعمال اصلاحات لازم بر اساس نظریات و پیشنهادهای واصله مورد تصویب در کمیته های مريوط
8. تهیه پیش نویس نهایی و تائید و تصویب نهایی آن توسط کمیته اجرایی – تصویب پیش نویس نهایی توسط کمیته دائمی

کتاب آیین نامه 2800 زلزله در طول قریب به ۵ سال تلاش مداوم و مستمر و بیش از ۲۰۰۰۰ نفر – ساعت کار کارشناسی توسط بیش از ۷۰ نفر از استادان دانشگاه ها، مهندسان صاحب نظر در این حرفه و پژوهشگران همکار در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در قالب کمیته ها و کارگروه های تخصصی، تهیه و تدوین گردیده است و اینجانب بر خود واجب می دانم از تلاش این افراد، همچنین کسانی که به طور مؤثر در نظر خواهی شرکت نمودند و زمینه ارتقاء کیفی آیین نامه حاضر را فراهم آوردند، تشکر و سپاسگزاری نمایم. بیشک تدوین این استاندارد و تلاش برای اجرای فراگیر آن می تواند نقش بسزایی در ضابطه مند نمودن ساخت و ساز در کشور و در نتیجه کاهش خسارات ناشی از زلزله داشته باشد.