کتاب راهنما و حل المسائل اصول علم اقتصاد 2 (مهدی تقوی)

این فصل به بیان شیوه اندازه گیری فعالیتهای اقتصادی جامعه از جمله تولید ناخالص ملی و دیگر شاخص های مهم آن می پردازد.

برای پاسخگویی به سؤالات این فصل دانشجویان باید با مفاهیم زیر آشنا شوند:

۱.تعریف و محاسبه شاخص های تولید ناخالص ملی، درآمد ملی، تولید ناخالص داخلی، تولید خالص ملی، درآمد فردی، تولید ناخالص ملی اسمی و حقیقی و روابط بین آنها.

٢. اجزای تولید ناخالص ملی و اجزای درآمد ملی۔

٣. بیان شاخص های قیمت و نحوه محاسبه آنها.

4. تولید یا درآمد سرانه.

هر بنگاه منفرد اقتصادی دارای مجموعه ای از حسابهاست که درآمد حاصل از تولید و فروش بنگاه را در یک طرف و هزینه های بنگاه را که عبارت است از قیمت عوامل تولید یعنی مزد، بهره، اجاره، سود و سایر هزینه هاست، در طرف دیگر محاسبه می کند. اقتصاد یک کشور مجموعه ای از رفتار بنگاه های اقتصادی است و حسابهای درآمد و تولید ملی مانند حسابهای بنگاه های منفرد، شامل دو طرف تولید و درآمد می باشد که جمع طرف تولید را تولید ناخالص ملی (GNP) و جمع طرف درآمد را، درآمد ناخالص ملی (GNI) می نامند.

تولید ناخالص ملی

تولید ناخالص ملی، ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی تولید شده در طی یک دوره زمانی معین مثلا یک سال در اقتصاد ملی می باشد که در محاسبه تولید ناخالص ملی باید اولا كالاها و خدمات نهایی لحاظ شوند و ثانيا تولیداتی که در سال جاری تولید شده است باید محاسبه شوند.

منظور از کالاهای نهایی، کالاهایست که در آخرین مرحله فروش می باشند و برای فروش مجدد خریداری نمی شوند. لحاظ نکردن کالاهای واسطه در تولید ناخالص ملی مانند مواد اولیه ای که توسط تولید کنندگان خریداری می شوند از احتساب مضاعف و تکرار شمارش برخی از اقلام جلوگیری می کند.

منظور از ارزش بازاری کالاها و خدمات نهایی در تولید ناخالص ملی، ارزش ریالی کالاها و خدمات نهایی است که در بازار داد و ستد می شوند. در محاسبه تولید ناخالص ملی به قیمت جاری فقط کالاهایی منظور می شود که در بازار بر روی آنها مبادله صورت گرفته باشد.

در محاسبه تولید ناخالص ملی به قیمت جاری اثر تغییر سطح عمومی قیمت ها نیز لحاظ می شود. برای جلوگیری از این اثر، تولید ناخالص ملی حقیقی محاسبه می شود که عبارتست از ارزش تولیدات یک کشور به قیمت های ثابت (قیمت سال پایه).

نکات مهم

۱. تولید ناخالص ملی، ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی تولید شده در طی یک دوره زمانی معین مثلا یکسال در اقتصاد ملی گفته می شود.

٢. کالاهای نهایی، کالاهای خدماتی است که به مصرف کننده نهایی فروخته می شود.

٣. کالای واسطه ای، کالای خدمات خریداری شده به منظور تولید کالاهای دیگر گفته می شود.

4. واسطه یا نهایی بودن جزء صفت ذاتی کالا یا خدمات محسوب نمی شود. مثلا خرید یک قیچی توسط یک خیاط، خرید یک کالای واسطه است ولی خرید همین قیچی توسط خانوار، خرید یک کالای نهایی می باشد و در GNP محاسبه می شود.

۵. تولید ناخالص ملی حقیقی، ارزش تولیدات یک کشور به قیمت ثابت یعنی قیمت سال پایه می باشد.